طبیعت را دست‌کم گرفتیم/ بلوط‌ها رفتند، سیل آمد

طبیعت را دست‌کم گرفتیم/ بلوط‌ها رفتند، سیل آمد 21 آبان -94

 بدون شک دستا ندرکاران برای تبرئه کردن خود مردم را مقصر جلوه می دهند تا نگویند چرا بلوط های جنگلی از بین رفتند؟ یا چرا  37  سال است که جنگل سوزان ادامه داشته است؟  یا اینکه  بطور پیوسته ۀسیب های جدی به محیط زیست وارد شده است و سیستم فاضلآب شهری باز سازی نشده  و سد بندان  برای مهار سیلاب ها و ذخیرکردن آب احداث نشده است . در عوض از سوی سودجویان شریک غارتگران حاکم  باغات اطراف تهران و سایر شهرهای دیگر ایران نابود شدند وتبدیل به برجک وواحدهای مسکونی شده اند؟  بلی سئوال است که چرا درختان کهنسال مدام قطع می شوند؟ چرا هیچ حسابرسی در کار نبوده و نیست؟ عجیب اینکه هزینه ی این اقدامات نادرست را  باجاری شدن سیل های مهلک ومخرب مردم با جان ومال شان می پردازند.

روزهای آغازین آبان هنگامی‌که همه مردم منتظر بارش باران و سیراب شدن دشت‌های خشکیده بودند در بسیاری از استان‌های زاگرس نشین به‌ویژه لرستان باران چنان شدت یافت که تبدیل به بحرانی عمیق شد.در میان بحران‌های اقلیمی همواره سیل، خشکسالی و زلزله به لحاظ تاثیرگذاری بر ابعاد خرد و کلان اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارای اهمیت بسیاری بوده و دراین‌بین وقوع و بروز سیل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فرآیندهای تغییردهنده چهره زمین از پدیده‌های مختلف ژئومرفولوژیک تاثیر می‌پذیرد.با نگاهی به تاریخ درخواهیم یافت که در بسیاری از نقاط جهان سیل‌های عظیمی رخ‌داده که سبب از بین رفتن منابع اقتصادی، زیرساخت‌های شهری و روستایی و تلفات جانی شده اند، اما آنچه در بسیاری موارد دور از ذهن باقی‌مانده و خیلی زود به فراموشی سپرده‌شده دلایل وقوع چنین بحران‌های اقلیمی است.
*بحران سیلاب و خسارت‌هایی که بر جای می‌گذارد
پیش از آن‌که بتوان درباره سیل لرستان و نقد عملکرد دستگاه‌ها نوشت باید به این موضوع اشاره کرد که همواره توجه به ایجاد زیرساخت‌ها، سازوکارهای مناسب و برنامه‌ریزی‌های راهبردی برای کاهش مخاطرات جدی اقلیمی امری حیاتی برای هر سرزمینی است.از سوی دیگر لرستان سرزمینی کوهستانی با شیب متوسط حدود 11 درصد بوده و به لحاظ شرایط آب و هوایی و وجود بارش‌های شدید و سیل‌آسا، ویژگی‌های خاکشناسی و همچنین دخل و تصرف‌های انسانی در حوضه‌های آبخیز آن به‌صورت تغییر کاربری‌های غیراصولی در بستر و حریم رودخانه‌ها، برداشت‌های بی‌رویه مصالح رودخانه‌ای و تخریب پوشش گیاهی، یکی از نقاط سیل‌خیز کشور با پتانسیل بالاست.در همین ارتباط و بر اساس گفته‌های مسئولین ارشد لرستان، ما در سرزمینی زیست می‌کنیم که یکی از کشورهای حادثه‌خیز جهان و جزو 10 کشور بلاخیز دنیا محسوب شده و استان لرستان نیز جزو استان‌های اول تا پنجم حادثه‌خیز در کشور به شمار می‌آید.این در حالی است که با توجه به شرایط حساس و شکننده‌ای که کشور در موضوع آب با آن روبرو بوده می‌توان با اطمینان چنین گفت که با در نظر گرفتن تمام شرایط خاص اقلیمی و زیستی که آب در اقتصاد ایران بر عهده دارد سیلاب‌ها هر ساله حجم عظیمی از آب‌ها و خاک‌های حاصلخیز کشور را از دسترس خارج کرده و به کویرها، دریاچه‌ها و دریا انتقال می‌دهند و در حقیقت چنین بحرانی برآورد خسارات را به چندین برابر افزایش می‌دهد.
*خسارت میلیاری به زیرساخت‌های لرستان
در همین ارتباط مدیر کل مدیریت بحران لرستان با اشاره به میزان خسارات واردشده به استان در اثر سیلاب اخیر در لرستان اظهار داشت: در مجموع 250 میلیارد تومان کل خسارات استان در بخش‌های مختلف بوده است.رضا آریایی افزود: این میزان خسارت به پروژه‌های عمرانی استان، راه‌ها، پل‌ها و سایر زیرساخت‌ها واردشده است. بر اثر سیلاب 600 کیلومتر از راه‌های چهار خطه، اصلی، دوبانده، روستایی، بین روستایی و شهری بین 30 تا 100 درصد خسارت‌دیده و 60 دهانه پل دو تا 25 متر استان نیز تخریب‌شده است.وی از وارد شدن خسارت به بیش از دو هزار واحد مسکونی شهری و روستایی استان بر اثر سیلاب خبر داد و افزود: این واحدها بین 30 تا 100 درصد خسارت‌ دیده‌اند.مدیر کل مدیریت بحران لرستان همچنین از ایجاد خسارت به لوازم خانه دو هزار واحد استان خبر داد و عنوان کرد: در جلسات ویژه ستاد بحران استان مقرر شد اعتبارات اضطراری برای بازسازی موقت مناطق سیل‌زده استان اختصاص یابد.
*چرا سیل اینگونه بر ما تاخت؟
یک کارشناس ارشد محیط‌زیست با اشاره به این موضوع مهم که آنچه به تارگی بر لرستان رفت می‌تواند دوباره بروز کند به خبرنگار مهر گفت: در سالهای اخیر شاهد از بین رفتن پوشش گیاهی استان و همچنین بهره‌برداری‌های بیش از حد مجاز از مناطق حادثه‌خیزی همچون کوهدشت بوده ایم.محسن تیزهوش بابیان این مطلب که پوشش‌های جنگلی و مرتعی سدی طبیعی در برابر بارش‌های پی‌درپی بوده و از شدت ریزش آنها به درون رودخانه‌ها و محیط‌های شهری و روستایی می‌کاهد، افزود: از سوی دیگر در کنار تخریب‌های گسترده تنوع زیستی و عوامل طبیعی می‌توان به نادیده گرفتن اصول توسعه پایدار در احداث پروژه‌های سدسازی و از آن مهم‌تر فراهم کردن شرایط برای توسعه و گسترش کشاورزی‌های غیر اصولی نیز اشاره کرد.وی در ادامه بابیان این مطلب که باید به دنبال چرایی این فاجعه در استان لرستان باشیم افزود: سالهاست که کارشناسان حوزه منابع آب و محیط‌زیست در مورد کشاورزی ناپایدار که همواره بر خلاف قوانین حاکم بر طبیعت گام برداشته و تنها به برداشت‌های یک طرفه متکی شده هشدار می‌دهند اما متاسفانه هنوز هم شاهد پافشاری بیهوده بر این نوع نگرش غلط مدیریتی هستیم.
*بلوط‌ها رفتند؛ سیل آمد
این فعال محیط‌زیست در ادامه افزود: مدت هاست که هشدارهای لازم در مورد فرونشست زمین و بهره‌برداری بیش از حد مجاز از منابع آب در شهرستان کوهدشت داده‌شده اما همچنان شاهد بی‌اعتنایی به این هشدارها بوده‌ایم و متاسفانه در روزهای گذشته شاهد بروز یک بحران اقلیمی و در پی آن آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بودیم.وی در ادامه افزود: برای بررسی آنچه که رخ داد می‌توان به دلایلی همچون ضعیف شدن سیستم نگهدارنده طبیعی همچون بلوط‌های چند هزار ساله که بارها قربانی انتقال خطوط نفت و گاز، جاده‌سازی، سدسازی و احداث معادن گوناگون و بهره‌برداری‌های ناپایدار مورد تخریب و پاکتراشی شده‌اند اشاره کرد.
*طرح‌هایی که روی میز مدیران خاک می‌خورد
وی بابیان این مطلب که هنوز طرح‌هایی همچون صیانت از تنوع زیستی استان، آبخیزداری و توسعه پایدار در محاق مانده اند، گفت: با توجه به شرایط جهانی و چالش تغییرات آب و هوایی باید رویکرد مدیریت اقلیم و برنامه‌ریزی صحیح با کمک اکولوژیست‌ها برای بهره‌برداری پایدار از منابع را مورد توجه قرارداد.این کارشناس محیط‌زیست تصریح کرد: همچنین طرح‌هایی که شتاب‌زده و با چشمان بسته تهیه‌شده سالهاست که بر روی میزهای مدیریتی خاک می‌خورد و عدم اجرای آن‌ها به فرسایش شدید خاک و در نهایت به راهی برای ورود سیلاب ختم خواهد شد.بر اساس تحقیقات انجام شده اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از 5.6 تن فرسایش خاکی و رسوب جلوگیری کرده و این طرح آنچنان که شایسته است در استان لرستان میدانی نشده است.بنابراین گزارش، لازم است به این نکته اشاره کرد که باید به قوانین حاکم بر طبیعت بازگشته و زیرساخت‌ها را باهدف کاهش مخاطرات اقلیمی اجرا کرده و در مواردی که ضعف آشکار داریم، پوشش و تدارک لازم را فراهم آوریم چراکه بحران‌های جدی دیگری درراه هستند.